منوی دسته بندی

نگاهی به آموزش در ورزش

اهمیت‌ ورزش و فعالیت‌ های‌ بدنی‌ و پیرو آن آموزش در ورزش، در جامعه‌ امروز بر هیچ‌ کس‌ پوشیده نیست‌. ورزش و تربیت‌ بدنی‌ بر ابعاد مختلف‌ جوامع‌ بشری‌ از جمله‌ سلامت‌ تن‌ و روان، فرهنگ‌ و شکل‌ گیری‌ هنجارهای‌ اجتماعی‌ تاثیر گذار است‌ و از این‌ رو مربیان و معلمان ورزشی‌ بایستی‌ به‌ منظور افزایش‌ کارایی‌ و اثرگذاری‌ آن روش های‌ علمی‌ و کاربردی‌ را در تدریس‌ تربیت‌ بدنی‌ به‌ کارگیرند که‌ یکی‌ از بارزترین‌ این‌ روش ها، روش یادگیری‌ فعال است‌ که‌ نه‌ تنها باعث‌ می‌ شود که‌ فراگیر بهتر یاد بگیرد، بلکه‌ به‌ لحاظ آنکه‌ در این‌ حالت‌ فراگیر یک‌ شنونده مطلق‌ نیست‌ و فعالانه‌ در جریان یادگیری‌ مشارکت‌ کرده و خود را مسئول یادگیری‌ خویش‌ می‌ دانند، از یادگیری‌ لذت بیشتری‌ می‌ برد. 

ورزش و تربیت‌ بدنی‌، انسانهایی‌ عاری‌ از تزلزل، ولی‌ محکم‌ در برابر نـارسائـی هـا و گـرفتاری ها تربیت‌ میکند. تربیتی‌ که‌ ضمن‌ مبادرت به‌ تقویت‌ تن‌، بعد انسانی‌ آن را نیز با تحکیم‌ روابط‌ انسانی‌، اشاعه‌ ارزشهای‌ معنوی‌، ایحاد حس‌ مشارکت‌ در شئون اجتماعی‌، آگـاه سـاختن‌ انسـانهـا بـه‌ حق‌ و حقیقت‌ کـه‌ زیر بنای‌ زندگی‌ بشری‌ است‌، تقویت‌ می‌ نماید، از این‌ رو تربیت‌ بدنی‌، جزئی‌ از تربیت‌ عمومی‌ است‌ و تحقق‌ هدفهای‌ تربیت‌ عمومی‌، نمی تواندبا ِاهمال در تحقق‌ هدفهای‌ تربیت‌ بدنی‌ حاصل‌ شود. زیرا تربیت‌ بدنی‌ با تربیت‌ در مفهوم کلی‌ دارای‌ ارتباط دائمی‌ است‌. 

در این‌ مقاله‌ که‌ به‌ شیوه مروری‌ و با بررسی‌ کتب‌، مقالات و اطلاعات موجود در شبکه‌ جهانی‌ اینترنت‌ و با توجه‌ به‌ ٥ منبع‌ مندرج در مقاله‌ انجام شده است‌ ضمن‌ مطالعه‌ چیستی‌ آموزش، یادگیری‌ و انواع روش های‌ تدریس‌ از دیدگاه علوم تربیتی‌ به‌ بررسی‌ شیوه تدریس‌ در ورزش و مراحل‌ مختلف‌ برگزاری‌ یک‌ جلسه‌ آموزشی‌ در ورزش پرداخته‌ شده است‌. نتایج‌ این‌ تحقیق‌ نشان می‌ دهد که‌ به‌ طور کلی‌ استفاده از روشهای‌ تدریس‌ فعال و مشارکتی‌ و نیز توجه‌ به‌ فاکتور های‌ مختلف‌ فردی‌ و اجتماعی‌ در حین‌ تدریس‌ ورزش می‌ تواند اثر بخشی‌ آن را بیشتر کند و از جمله‌ موارد مورد تاکید در تحقیقات مختلف‌ در این‌ رابطه‌، توجه‌ به‌ فاکتورهای‌ مختلف‌ همچون سن‌، جنس‌ و میزان آمادگی‌ ورزشکار که‌ بایستی‌ حتما توسط‌ مربی‌ مورد توجه‌ قرار گیرد و از روشهای‌ شاگرد محور، فعال و مشارکتی‌ در کلیه‌ آموزش ها حتی‌ اموزش های‌ مهارتی‌ استفاده شود و از روش های‌ رقابتی‌ حتی‌ المقدور پرهیز شود.

آموزش در ورزش

مقدمه ای بر آموزش در ورزش

یکی‌ از مهمترین‌ مسائل‌ بشر در تمامی‌ ادوار تاریخی‌ مقوله‌ تعلیم‌ و تربیت‌ بوده و هست‌، به‌ طوری‌ که‌ می‌ توان گفت‌ در کهن‌ ترین‌ دورانهای‌ تاریخی‌، تعلیم‌ و تربیت‌ از بارزترین‌ دلمشغولی‌ های‌ جوامع‌ بوده است‌. در عصر حاضر که‌ عصر گذر از تکنولوژی‌ و ورود به‌ عصر دانایی‌ نامیده می‌ شود، روند تحول و پیشرفت‌ نظام های‌ تعلیم‌ و تربیت‌ سرعت‌ زیادی‌ به‌ خود گرفته‌ است‌، نظام های‌ آموزشی‌ نوین‌، پس‌ از گذر از دوره های‌ سنتی‌، افق‌ تازه ای‌ پیش‌ روی‌ فرآیند آموزش و یادگیری‌ قرار داده است‌.

امروزه یکی‌ از نیازهای‌ جدی‌ زندگی‌ که‌ به‌ سرعت‌ در حال تغییر می‌ باشد، شکل‌ دادن به‌ تحولات و نوآوری‌ های‌ آموزشی‌، به‌ ویژه در سطوح آموزش مدارس و دانشگاه ها است‌، چرا که‌ این‌ امر شاید یکی‌ از مؤثرترین‌ زمینه‌ هایی‌ است‌ که‌ ما را قادر می‌ سازد تا فاصله‌ ی‌ خود را با تحولات و دگرگونی‌ های‌ جهانی‌ کمتر کنیم‌.

تدریس‌ یکی‌ از عناصر اصلی‌ نظام فرآیند آموزش و پرورش است‌ که‌ در کارآیی‌ نظام آموزشی‌ نقش‌ مؤثری‌ ایفا می‌ کند. در طول روند تکامل‌ و رشد نظام های‌ آموزشی‌، روشهای‌ تدریس‌ گوناگونی‌ ظهور و بروز کرده اند که‌ بر این‌ اساس می‌ توان روشهای‌ تدریس‌ را به‌ طور کلی‌ به‌ دو گروه روشهای‌ تدریس‌ فعال و غیر فعال تقسیم‌ نمود:

  • روشهای‌ تدریس‌ غیر فعال، که‌ قالبا از آنها به‌ روشهای‌ سنتی‌ نیز یاد می‌ شود، روشهای‌ تدریسی‌ هستند که‌ در آن فرآیند یادگیری‌ به‌ صورت یک‌ جانبه‌ و با تکیه‌ بر معلم‌ به‌ انجام می‌ رسد، بدین‌ نحو که‌ معلم‌ انتقال دهنده و فراگیر دریافت‌ کننده دانش‌ است‌ و فراگیر در این‌ فرآیند نقشی‌ را بر عهده ندارد.
  • روشهای‌ تدریس‌ فعال، به‌ آن دسته‌ از روشهای‌ اطلاق می‌ شود که‌ در آن معلم‌ و فراگیر هر دو در فرایند یادگیری‌ نقش‌ ایفا می‌ نمایند، در این‌ روشها معلم‌ هدایت‌ کننده و تسهیل‌ کننده فرآیند یادگیری‌ است‌ نه‌ صرفاً انتقال دهنده آن اشاره نمود.

 

بر اساس نظر کارشناسان تعلیم‌ و تربیت‌ تدریس‌ به‌ روش یادگیری‌ فعال نه‌ تنها باعث‌ می‌ شود که‌ فراگیر بهتر یاد بگیرد، بلکه‌ به‌ لحاظ آنکه‌ در این‌ حالت‌ فراگیر یک‌ شنونده مطلق‌ نیست‌ و فعالانه‌ در جریان یادگیری‌ مشارکت‌ کرده و خود را مسئول یادگیری‌ خویش‌ می‌ دانند، از یادگیری‌ لذت بیشتری‌ می‌ برد.

از آنجا که‌ امروزه ورزش نیز به‌ عنوان یک‌ علم‌ موثر و کاربردی‌ در دنیا مطرح و در حال توسعه‌ می‌ باشد، روش آموزش و تدریس‌ آن نیز بایستی‌ بر مبنای‌ شاخصه‌ های‌ علمی‌ طراحی‌ و ارائه‌ گردد. در این‌ مطلب به‌ طور مختصر به‌ بحث‌ روش های‌ تدریس‌ در ورزش پرداخته‌ شده است‌.

ضرورت و اهمیت‌ آموزش در ورزش:

امروزه ورزش را به‌ عنوان دومین‌ محصول فرهنگی‌ جهان بعد از موسیقی‌ می‌ شناسند. و از آنجا که‌ فرهنگ‌ زیربنای‌ رشد و توسعه‌ هر جامعه‌ ای‌ می‌ باشد، اهمیت‌ پرداختن‌ به‌ ورزش و توسعه‌ آن در جامعه‌ مشهود و غیر قابل‌ انکار می‌ نماید.

با توجه‌ به‌ نقش‌ اثر گذار ورزش و تربیت‌ بدنی‌ بر ابعاد مختلف‌ جوامع‌ بشری‌ از جمله‌ سلامت‌ تن‌ و روان، فرهنگ‌ و شکل‌ گیری‌ هنجارهای‌ اجتماعی‌ ضروری‌ است‌ که‌ مربیان و معلمان ورزشی‌ با استفاده از متد به‌ روز و علمی‌ به‌ آموزش ورزش بپردازند تا کارایی‌ و اثرگذاری‌ آن بیشتر و ماندگارتر باشد.

تعاریف و مفهاهیم مرتبط با آموزش در ورزش

آموزش: (Education)

آموزش را به‌ عنوان فراهم‌ آوردن فرصت‌ هایی‌ برای‌ اینکه‌ دانش‌ آموزان یاد بگیرند تعریف‌ کرده اند. معمولا فعالیت‌ هایی‌ را که‌ معلم‌ به‌ قصد آسان کردن یادگیری‌ در یادگیرندگان به‌ تنهایی‌ یا به‌ کمک‌ مواد آموزشی‌ انجام می‌ دهد آموزش می‌ نامند، چه‌ این‌ معلم‌ در دبستان و چه‌ در دبیرستان و چه‌ در دانشگاه باشد.

پس‌ بنا به‌ تعریف‌، آموزش به‌ فعالیت‌ هایی‌ گفته‌ می‌ شود که‌ با هدف آسان ساختن‌ یادگیری‌ از سوی‌ آموزگار یا معلم‌ طرح ریزی‌ می‌ شود و بین‌ آموزگار و یک‌ یا چند یادگیرنده به‌ صورت یک‌ کنش‌ متقابل‌ جریان می‌ یابد.

اگر بخواهیم‌ از آموزش تعریف‌ جامع‌ تری‌ به‌ دست‌ دهیم‌، آن گونه‌ که‌ علاوه بر آموزش رو در روی‌ کلاسی‌ انواع دیگر آموزش رانیز شامل‌ گردد، می‌ توانیم‌ آن را به‌ صورت زیر تعریف‌ کنیم‌: هر گونه‌ فعالیت‌ یا تدبیر از پیش‌ طرح ریزی‌ شده ای‌ که‌ هدف آن آسان کردن یادگیری‌ در یادگیرندگان است‌.

یادگیری‌: (learning)

یادگیری‌ را می‌ توان به‌ راه های‌ گوناگون تعریف‌ کرد: 

  • کسب‌ اطلاعات و اندیشه‌ های‌ تازه، 
  • عادتهای‌ مختلف‌، 
  • مهارتهای‌ متنوع، 
  • راههای‌ گوناگون حل‌ کردن مسائل‌،
  • همچنین‌ یادگیری‌ را می‌ توان به‌ صورت کسب‌ رفتار و اعمال پسندیده، یا حتی‌ کسب‌ رفتار و اعمال نا پسند نیز تعریف‌ کرد.

از مفهوم یادیگری‌ تعریف‌ های‌ مختلفی‌ به‌ دست‌ داده اند. با این‌ حال، معروف ترین‌ تعریف‌ برای‌ یادگیری‌ این‌ است‌: یادگیری‌ به‌ فرایند ایجاد تغییرنسبتاً پایدار در رفتار یا توان رفتاری‌ که‌ حاصل‌ تجربه‌ است‌ گفته‌ می‌ شود و نمی‌ توان ان را به‌ حالتهای‌ موقتی‌ بدن مانند آنچه‌ بر اثر بیماری‌ ، خستگی‌، یا داروها پدیدمی‌ آید نسبت‌ داد.

بر اساس تعریف‌ داده شده، یادگیری‌ به‌ تغییر می‌ انجامد. یعنی‌ بعد از کسب‌ تجربه‌ یادیگری‌ موجود زنده، از جمله‌ انسان، از حالت‌ قبل‌ از کسب‌ تجربه‌ به‌ یک‌ حالت‌ جدید تغییر می‌ یابد.

روش تدریس‌: (Teaching Method)

روش سازماندهی‌ شکل‌ یادگیری‌ با هدف برآورده شدن یک‌ هدف آموزشی‌ خاص، یا به‌ جای‌ گذاردن یک‌ اثر یادگیری‌ خاص است‌.

روش تدریس‌، مجموعه‌ فعالیت‌ها و مراحل‌ تجربی‌ است‌ که‌ برای‌ نیل‌ به‌ هدفی‌ معین‌ انجام می‌شود و بهترین‌ روش روشی‌ است‌ که‌ با صرف کمترین‌ مدت و با توجه‌ به‌ امکانات موجود، بیشترین‌ بهره و نتیجه‌ را عاید گرداند. تدریس‌ را سازماندهی‌ یادگیری‌ دانش‌آموزان تعریف‌ کرده و روش تدریس‌ مجموعه‌ فعالیت‌هایی‌ است‌ که‌ با توجه‌ به‌ شرایط‌ و امکانات موجود صورت می‌گیرد تا مساعدترین‌ زمینه‌ را برای‌ پرورش و آموزش مؤثر و مطلوب فراهم‌ سازد.

ورزش: (Athlete)

وَرزش به‌ فعالیتها یا مهارتهای‌ عادی‌ جسمانی‌ ای‌ گفته‌ می‌شود که‌ بر پایه‌ یک‌ رشته‌ قوانین‌ مورد توافق‌ همگانی‌ و با اهداف تفریحی‌، یا برای‌ مسابقه‌، نشاط شخصی‌، دستیابی‌ به‌ ورزیدگی‌، مهارت جویی‌ یا آمیزهای‌ از این‌ اهداف انجام می‌گیرد.

تعریف‌ ورزش به‌ هدف و منظور از انجام آن بستگی‌ دارد. برای‌ نمونه‌ پیکارهای‌ شنا که‌ در برابر هزاران نفر در یک‌ استخر سرپوشیده مسابقاتی‌ انجام می‌گیرد یک‌ گونه‌ از ورزش بشمار می‌رود در حالیکه‌ شنا در یک‌ استخر معمولی‌ یا در دریا یک‌ تفریح‌ شمرده می‌شود. رشته‌های‌ فراوانی‌ در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه‌ زیادی‌ را چه‌ به‌ عنوان شرکت‌ کننده و چه‌ به‌ عنوان تماشاگر صرف ورزش می‌کنند. 

ورزش و ورزش کردن طی‌ سالیان طولانی‌ از قالب‌ یک‌ تفریح‌ و سرگرمی‌ به‌ قالب‌ یک‌ حرفه‌ و فعالیت‌ درآمدهاست‌ و تعداد بیشماری‌ از ورزشکاران حرفه‌ای‌ در سراسر جهان از طریق‌ ورزش به‌ ثروت و زندگی‌ رسیده اند. این‌ یکی‌ دیگر از خصوصیات ورزش به‌ شمار می‌آید.

واژه ورزش که‌ از دیرباز معنای‌ تمرین‌ و ممارست‌ داشت‌ به‌ هنگام تصویب‌ “قانون ورزش اجباری‌ در مدارس” در ١٦ شهریور ماه ١٣٠٦ به‌ طور رسمی‌ به‌ معنای‌ امروزی‌ وارد قاموس واژگان دولتی‌ ایران شده است‌.

روش و یافته های پژوهش

در این‌ مقاله‌ مروری‌ با جستجو پیرامون کلمات کلیدی‌ آموزش، یادگیری‌، تدریس‌ و ورزش در کتب‌، مقالات و پایگاه های‌ اطلاعاتی‌ که‌ فهرست‌ آنها شامل‌ پنج‌ منبع‌ در انتهای‌ مقاله‌ ذکر شده است‌ و با استفاده از راهنمایی‌ ها و تجربیات مربیان خود به‌ مقوله‌ روش تدریس‌ در ورزش پرداخته‌ شده است‌ که‌ علاوه بر نشان دادن ضرورت این‌ بحث‌ به‌ کاربردهای‌ آن در ورزش پرداخته‌ شده است‌.

کودك اولین‌ فعالیت‌ خود را در قالب‌ بازی‌ آغاز می کند. بازیها موجب‌ آمادگی‌ جسمی‌ و روحی‌ او را فراهم‌ میسازد، زیرا او با قرار گرفتن‌ در مقابل‌ مشکلات ناشی‌ از بازی‌، مکانیسم‌ دفاعی‌ را در مقابله‌ با مشکلات بدست‌ میآورد. ورزشهای‌ سنگین‌ نیز موجبات آمادگی‌ مقابله‌ با مصائب‌ را در ورزشکار فراهم‌ میکند. اراده او را قوی‌ میکند، تحمل‌ ورزشکار را در مقابل‌ نارسائیهای‌ روزگار تقویت‌ میکند. بدینگونه‌ تن‌ آدمی‌به‌ همراه روح او توأماً تربیت‌ میشود، در نتیجه‌ جسم‌ قوی‌ می‌ شود و روح صیقل‌ می‌ یابد، بدینسان جایگاه تربیت‌ جسمانی‌ در تربیت‌ عمومی‌ به‌ وضوح روشن‌ میشود.

ایجاد فرصت‌ رشد تربیت‌ بدنی‌ صحیح‌، انسانهایی‌ عاری‌ از تزلزل، ولی‌ محکم‌ در برابر نـارسائـیهـا و گـرفتاریها تربیت‌ میکند. تربیتی‌ که‌ ضمن‌ مبادرت به‌ تقویت‌ تن‌، بعد انسانی‌ آن را نیز با تحکیم‌ روابط‌ انسانی‌، اشاعه‌ ارزشهای‌ معنوی‌، ایحاد حس‌ مشارکت‌ در شئون اجتماعی‌، آگـاه سـاختن‌ انسـانهـا بـه‌ حق‌ و حقیقت‌ کـه‌ زیر بنای‌ زندگی‌ بشری‌ است‌ ، موجب‌ میشود. 

ملاحظه‌ میشود که‌ تربیت‌ بدنی‌، جزئی‌ از تربیت‌ عمومی‌ است‌ و تحقق‌ هدفهای‌ تربیت‌ عمومی‌، نمی تواندبا ِاهمال در تحقق‌ هدفهای‌ تربیت‌ بدنی‌ حاصل‌ شود. زیرا تربیت‌ بدنی‌ با تربیت‌ در مفهوم کلی‌ دارای‌ ارتباط دائمی‌ است‌.

  1. در تدریس‌ درس تربیت‌ بدنی‌ اصول ذیل‌ باید مورد توجه‌ قرار گیرد:
  2. در تدوین‌ برنامه‌ و پیاده کردن آن، فرهنگ‌ جامعه‌ مورد توجه‌ قرار گیرد.
  3. آموزش حرکات و مهارتها از ساده شروع و به‌ مشکل‌ ختم‌ شود.
  4. وسیلـه‌ و نوع مهارت، با استعداد جسمانی‌، عقلانی‌ و سنی‌ دانش‌ آموز هماهنگی‌ داشته‌ باشد.
  5. مقدار انرژی‌ لازم که‌ بدن برای‌ انجام یک‌ مهارت لازم دارد با ملاحظات قبلی‌ مورد توجه‌ قرار گیرد.

آموزش مهارت ورزشی‌

مدل آموزشی‌ رینک‌ و سایدن تاپ

رینک‌ و سایدن تاپ چند مرحله‌ را برای‌ آموزش مهارتهای‌ ورزشی‌ به‌ دانش‌ آموزان پیشنهاد می‌ کنند که‌ اجرای‌ آن بسستگی‌ به‌ شرایط‌ مدرسه‌ دارد. اگر معلمین‌ از مدل چند مرحله‌ ای‌ در مدرسه‌ استفاده کنند امکان اجرای‌ چند مرحله‌ از مراحل‌ آموزش مهارت وجود خواهد داشت‌.
مراحل‌ مدل آموزشی‌ رینک‌ و سایدن تاپ:

  1. ایجاد آمادگی‌ 
  2. نمایش‌ مهارت 
  3. توضیح‌ مهارت 
  4. تمرین‌ مهارت

ایجاد آمادگی‌، آماده کردن شاگردان و محیط‌:

گروه بندی‌ شاگردان وسپس‌ معرفی‌ کوتاه و مختصر یک‌ مهارت با مقدمه‌ مناسب‌ که‌ نباید بیش‌ از ٥-١٠ دقیقه‌ از زمان کلاس را به‌ خود اختصاص دهد

معرفی‌ مهارت:

معرفی‌ مهارت بسیار مهم‌ است‌ ودانش‌ آموزان باید بدانند چه‌ مهارتی‌ را می‌ خواهند یاد بگیرند به‌ عبارت دیگر باید توجه‌ شاگردان را جلب‌ کرد ،اسم‌ مهارت را بیانکرده واهمیت‌ آن را توضیح‌ داد.

نمایش‌ مهارت:

در این‌ مرحله‌ باید:

  1. شکل‌ صحیح‌ مهارت توسط‌ معلم‌ یا شاگرد ماهری‌ چندین‌ بار نمایش‌ داده شود.
  2. مهارت با سرعت‌ طبیعی‌ و آرام نمایش‌ داده شود.
  3. فراگیران نیز چندین‌ بار مهارت رانمایش‌ دهند و اجرا کنند.
  4. اجزای‌ مهارت از زوایای‌ مختلف‌ نمایش‌ داده شود.
  5. فراگیران هر جزء را اجرا کنند.
  6. مهارت با هر دو طرف بدن اجرا شود.

توضیح‌ مهارت

توضیح‌ کوتاه کل‌ مهارت یا اجزای‌ آن پس‌ از چند اجرا توسط‌ شاگردان، ضروری‌ است‌ و هدف آن شکل‌ دهی‌ مهارت و ارائه‌ بازخوردهای‌ حساس است‌.

تمرین‌ مهارت 

تمرین‌ کلید اصلی‌ پالایش‌ و پیشرفت‌ در مهارتهای‌ ورزشی‌ است‌. تمرین‌ مهارت را می‌ توان به‌ شکل‌ بازی‌ اجرا کرد و در صورت وجود وسایل‌ به‌ اندازه کافی‌ می‌ توان تمرینات را بصورت چند نفره برگزار کرد. اگر چه‌ ممکن‌ است‌ ارزش واثر آموزشی‌ مهارت در حین‌ بازی‌ زیاد نباشد، استفاده از این‌ روش در مدارس اجتناب ناپذیر است‌.

در مراحل‌ اولیه‌ تمرین‌، راهنماییهای‌ فیزیکی‌ و دستکاری‌ در مهارت ضروری‌ است‌.

یکی‌ از راه های‌ توسعه‌ مهارت در فراگیران،استفاده از بازخوردهای‌ مناسب‌ دیداری‌ و کلامی‌ در حین‌ وپس‌ از اجرای‌ مهارت یا بازی‌ و تمرین‌ است‌. معمولا معلمان تربیت‌ بدنی‌ بیشــتر وقت‌ برنامه‌ درسی‌ خود را به‌ بازیهای‌ رقابتی‌ اختصاص میدهند در حالی‌ که‌ دیدگاههای‌ هزاره ســوم در زمینه‌ تعلیم‌ و تربیت‌، دستخوش تغییرات اساسی‌ شده و باورهای‌ قبلی‌ دستاندرکاران و روشهای‌ آموزشی‌ را متحول کرده است‌. یعنی‌ رویکردهای‌ رقابتی‌ و حتی‌ انفرادی‌، سنتی‌ قلمداد شده و جای‌ خودرا به‌ رویکردهای‌ نوین‌ آموزشی‌ داده اند. با وجوداینکه‌ در محافل‌ علمی‌ و تربیتی‌ از رشد فکری‌، آزاداندیشی‌ و فعال بودن دانش‌ آموز صحبت‌ می‌ شود، مدتهاست‌ که‌ معلمان با تکیه‌ بر روش های‌ سنتی‌ نظامهای‌ آموزشی‌، دانش‌ آموزان را به‌ رقابت‌ با یکدیگر تشویق‌ میکنند و رویکردهای‌ سنتی‌ به‌ ویژه رقابتی‌ در بیشتر مدارس حاکماند. 

در رویکرد یادگیری‌ رقابتی‌، دانش‌ آموزان برای‌ رسیدن به‌ هدفی‌ معین‌ که‌ فقط‌ برای‌ یک‌ نفر یا یک‌ گروه قابل‌ دسترســی‌ است‌ با دیگران به‌ رقابت‌ می‌ پردازند و فرد زمانی‌ موفق‌ می شــود که‌ دیگران ضعیفتر از او ظاهر شوند. به‌ همین‌ دلیل‌ در این‌ رویکرد، نوعی‌ رابطه‌ منفی‌ میان دانش‌ آموزان ایجاد می شود.در واقع‌ این‌ نوع رابطه‌ منفی‌ به‌ این‌ دلیل‌ ایجاد می‌ شود که‌ دانش‌ آموزان برای‌ تعیین‌ اینکه‌ چه‌ فردی‌ می تواند بهترین‌ باشد، با هم‌ به‌ رقابت‌ می‌ پردازند. 

در طی‌ یک‌ تحقیق‌ با عنوان (مقایسه‌ تأثیر شیوه تدریس‌ مشارکتی‌ و رقابتی‌ بر میزان مشارکت‌ ورزشی‌ دانش آموزان دچار اضطراب اجتماعی‌) نتایج‌ نشان دادند استفاده از روش های‌ مشارکتی‌ و غیر رقابتی‌ در آموزش درس تربیت‌ بدنی‌ و برنامه‌ ریزی‌ برای‌ افزایش‌ آمادگی‌ جسمانی‌ وحرکتی‌ دانش‌ آموزان به‌ ویژه در سنین‌ کودکی‌ و نوجوانی‌ نه‌ تنها باعث‌ گرایش‌ بیشتر آنان به‌ ورزش می‌ شود بلکه‌ از ابتلای‌ آنان به‌ اضطراب اجتماعی‌ می‌ کاهد. 

یادگیری‌ مشارکتی‌، نوعی‌ فعالیت‌ گروهی‌ سازمان یافته‌ است‌ که‌ یادگیری‌ درآن به‌ تبادل اطلاعات در قالب‌ ساختار اجتماعی‌ بین‌ اعضاء گروه بستگی‌ دارد، در این‌ گروه ها، یادگیرنده در قبال یادگیری‌ خود مسئول و پاسخگو می‌ باشد و برای‌ افزایش‌ یادگیری‌ دیگران برانگیخته‌ می‌ شود.

روش های‌ تدریس‌ و ویژگی‌ های‌ هر یک‌

 

روش دستوری‌

  • شیوه معلم‌ محور و کمتر به‌ عنوان یک‌ روش تدریس‌ مطرح است‌.
  • معلمین‌ متخصص‌ و بسیار ماهر تمایل‌ به‌ استفاده از این‌ روش دارند.
  • برای‌ نیل‌ به‌ اهداف در زمان کوتاه مفید است‌.
  • انتظارات و اهداف برای‌ شاگردان روشن‌ است‌.
  • کاربر خوب در کلاسهای‌ بزرگ.
  • تفاوتهای‌ فردی‌ در نظر گرفته‌ نمیشود.
  • پاسخ‌ نهایی‌ فقط‌ مهارت مورد نظر معلم‌ است‌.
  • حرکات خلاق و ابتکاری‌ تحریک‌ نمی‌ شود.
  • این‌ روش برای‌ معلم‌ آسان است‌ و وقت‌ کمتری‌ میگیرد.

 

روش تکلیفی‌

  • شیوه معلم‌ محور.
  • معلم‌ ابتدا یک‌ سری‌ از تکالیف‌ یا تمرینات را برای‌ هر جلسه‌ مشخص‌ می‌ کند تا به‌ هدف جزئی‌ یا رفتاری‌ درس نزدیک‌ سود، سپس‌ آنها را به‌ دانش‌ آموزان ارائه‌ می‌ دهد.
  • نقش‌ معلم‌ در این‌ مرحله‌ تنها کمک‌ به‌ شاگرد است‌.
  • پس‌ از این‌ مرحله‌ شاگرد باید بتواند به‌ طور مستقل‌ و بدون کمک‌ به‌ فعالیت‌ بپردازد.
  • روش راهنمایی‌ و هدایت‌ گام به‌ گام(روش اکتشافی‌ هدایت‌ شده).
  • یک‌ روش بینابینی‌ است‌.
  • معلم‌ فعالیت‌ را از ساده به‌ پیچیده طراحی‌ میکند سپس‌ مراحلی‌ را بصورت گام به‌ گام برای‌ هدایت‌ یادگیرنده تا رسیدن به‌ پاسخ‌ نهایی‌ در نظر می‌ گیرد.
  • در هر گام، یادگیرنده تصمیم‌ میگیرد که‌ چگونه‌ حرکت‌ کند و چه‌ فعالیتها و تمریناتی‌ را انجام دهد تا به‌ پاسخ‌ درست‌ برسد.
  • یادگیرنده با آزادی‌ و با آزمایش‌ و خطا به‌ تمرین‌ و تکرار می‌ پردازد.
  • ماهیت‌ فعالیتهای‌ تربیت‌ بدنی‌ و ورزش از این‌ روش سوم در بسیاری‌ از برنامه‌ های‌ تربیت‌ بدنی‌ و ورزش مدارس و خارج از مدارس استفاده میشود.

روش حل‌ مسئله‌

  • روشی‌ شاگرد محور و غیر مستقیم‌ است‌.
  • در این‌ روش یک‌ چالش‌ یا مسئله‌ حرکتی‌ به‌ راه حلهای‌ مختلفی‌ نیاز دارد.
  • معلم‌ در این‌ روش یادگیرنده را در موقعیت‌ ابهام و چالش‌ قرار میدهد.
  • به‌ فضا، زمان و وسایل‌ کافی‌ نیازدارد.
  • روش خوبی‌ برای‌ تثبیت‌ یادگیری‌ و اجرای‌ پاسخ‌ های‌ متنوع در بازی‌ ، تمرین‌ یا مسابقه‌ است‌.

 

روش اکتشافی‌

  • شاگرد محورتر از روش قبلی‌ است‌.
  • این‌ روش در دوره پیش‌ دبستانی‌ و تعلیم‌ و تربیت‌ حرکتی‌ بسیار مفید است‌.
  • به‌ ابزار و امکانات زیادی‌ نیاز ندارد.
  • حفظ‌ ایمنی‌ شاگرد از نکات اساسی‌ در استفاده از این‌ روش است‌.
  • بازی‌ آزاد شیوه مناسبی‌ در این‌ روش است‌ و یادگیرنده در حین‌ بازی‌، آزاد است‌ که‌ با استفاده از خلاقیت‌، ابتکار و توانایی‌ بدنی‌ روشهای‌ منحصر به‌ فردی‌ را به‌ کار بندد.
  • برای‌ آموزش حرکات موزون ،شیرینکاری‌ و بازیهای‌ پرورشی‌ مناسب‌ است‌.

انتخاب یک‌ روش تدریس‌ مناسب‌

انتخاب یک‌ روش تدریس‌ مناسب‌ به‌ شرایط‌ آموزشی‌ مدرسه‌، نگرش معلم‌ و اولویت‌ بندی‌ اهداف در هر برنامه‌ بستگی‌ دارد. به‌ طور کلی‌ روشهای‌ آموزش و تدریس‌ در یک‌ تربیت‌ بدنی‌ و ورزش به‌ سمت‌ روشهای‌ شاگرد محور مانند حل‌ مساله‌ و روش اکتشافی‌ متمایل‌ شده است‌. 

استفاده از روشهای‌ ترکیبی‌ برای‌ توسعه‌ مهارتهای‌ حرکتی‌ و ورزشی‌ مناسب‌ است‌. در صورتی‌ که‌ برای‌ شاگردان بی‌ نظم‌، نظم‌ ناپذیر، مبتدی‌ و کم‌ مهارت می‌ توان از روشهای‌ مستقیم‌ استفاده کرد. در استفاده از روشهای‌ غیرمستقیم‌ شرایط‌ آموزشی‌ مدرسه‌ باید به‌ گونه‌ ای‌ باشد که‌ بتوان امکان تجارب متنوع حرکتی‌ و فعالیتهای‌ ویژه و اختصاصی‌ را فراهم‌ کرد.

مراحل‌ تدریس‌

مراحل‌ مختلف‌ تدریس‌ و کلاسداری‌ را می‌ توان در چهارمرحله‌ اساسی‌ طبقه‌ بندی‌ کرد:

  1. فعالیتهای‌ مقدماتی‌: کلاس تربیت‌ بدنی‌ مانند هر کلاس دیگری‌ باید شروع خوبی‌ داشته‌ باشد. فعالیتهای‌ مقدماتی‌ یا آماده سازی‌ در شروع کلاس شامل‌ تعیین‌ محل‌ استقرار شاگردان و گرم کردن است‌.
  2. موضوع و متن‌ اصلی‌ درس: فعالیتهای‌ اصلی‌ کلاس به‌ برنامه‌ و طرح درس معلم‌ بستگی‌ دارد.
  3. مدیریت‌ کلاس: فعالیتهای‌ مربوط به‌ مدیریت‌ کلاس باید از همان مرحله‌ اول یا حتی‌ قبل‌ از آن شروع شود.
  4. پایان کلاس: پایان برنامه‌ و فعالیتهای‌ کلاسی‌ نباید با پایان زمان کلاس تربیت‌ بدنی‌ همزمان باشد. بلکه‌ معلم‌ باید طی‌ ٥-٧ دقیقه‌ فعالیتهای‌ کلاس را به‌ پایان برساند. در پایان کلاس جمع‌ آوری‌ ابزارهای‌ ورزشی‌ نتیجه‌ گیری‌ یا جمع‌ بندی‌ فعالیت‌ کلاسی‌ استماع گزارش سرگروههای‌ آموزشی‌ بحث‌ و تبادل نظر رسیدگی‌ به‌ بهداشت‌ فردی‌ و آمادگی‌ برای‌ کلاس بعدی‌ ضروری‌ است‌.

برداشت کلی از مطلب آموزش در ورزش

با توجه‌ به‌ آنکه‌ در تحقیقات مطرح شده در این‌ مقاله‌ مرروی‌ گردآوری‌ شده است‌ می‌ توان نتیجه‌ گرفت‌ که‌: 

  1. ورزش به‌ جهت‌ تاثیر و اهمیتی‌ که‌ در جامعه‌ دارد بایستی‌ به‌ طور دقیق‌ و علمی‌ تدریس‌ گردد و بهترین‌ شیوه های‌ تدریس‌ بایستی‌ توسط‌ مربیان به‌ کار کرفته‌ شود.
  2. در آموزش ورزش توجه‌ به‌ فاکتورهای‌ مختلف‌ هموچون سن‌، جنس‌ و میزان آمادگی‌ ورزشکار بایستی‌ حتما توسط‌ مربی‌ مورد توجه‌ قرار گیرد.
  3. در انتخاب روش های‌ تدریس‌ با توجه‌ به‌ نتایج‌ تحقیقات در این‌ حوزه بهتر است‌ از روشهای‌ شاگرد محور، فعال و مشارکتی‌ استفاده شود و به‌ ویژه از روش های‌ رقابتی‌ حتی‌ المقدور پرهیز شود.

منابع‌ این پژوهش

  1. عبدلی‌ ندیکی‌- م‌، بررسی‌ تاثیر یادگیری‌ مشارکتی‌ بر مهارت‌ های‌ تفکر انتقادی‌ و حل‌ مسأله‌ اجتماعی‌، پایان‌ نامه‌ کارشناسی‌ ارشد، ١٣٩٤، دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌ واحد انار.
  2. شفیعی‌- م‌ ، ١٣٨٧، روش‌ تدریس‌ تربیت‌ بدنی‌، چاپ‌ دوم‌، تهران‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ شهید رجایی‌.
  3. جمالی‌-م‌، اسماعیلی‌-م‌، نیک‌ آیین‌-ز، مقایسه‌ تأثیر شیوه‌ تدریس‌ مشارکتی‌ و رقابتی‌ بر میزان‌ مشارکت‌ ورزشی‌ دانشآموزان‌ دچار اضطراب‌ اجتماعی‌ اندام‌، فصلنامه‌ خانواده‌ و پژوه‌، ١٣٩٩، سال‌ ١٧، شماره‌ ٤٩.
  4. وب‌ سایت‌ اینترنتی‌ tizland.ir
  5. وب‌ سایت‌ اینترنتی‌ wikipedia.org

تهیه کننده و گردآورنده: نرگس عبدلی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

8 + پنج =